نگار ناظم الشعرابه‌روز رسانی: ۱۴۰۳/۰۹/۱۰
318
منحنی فراموشی و تاثیر آن بر یادگیری
عناوین مهمی که در این مقاله می‌خوانیم :
واسه هممون پیش اومده که یک مبحث یا موضوعی رو خیلی زود فراموش کردیم؛ مثلا یک چیزی رو که چند روز پیش دیدیم، یا یک کلمه و اسمی رو که چند دقیقه پیش شنیدیم، یا یک مفهوم و فرمول رو که چند هفته پیش یاد گرفتیم. این یعنی ما با یک چیزی که اسمش منحنی فراموشی هست، روبه‌رو هستیم.
منحنی فراموشی یک نموداره که نشون میده چقدر اطلاعات رو در طول زمان فراموش می‌کنیم. این نمودار نشون میده که وقتی یک چیز جدید یاد می‌گیریم، توی چند روز اول خیلی زود از یادمون میره؛ بعد از اون، سرعت فراموشی کمتر میشه و آخرش هم میرسه به یک حدی که دیگه تغییر نمی‌کنه و یادآوری اون مسئله برای ما سخت میشه.
برای جلوگیری از این موضوع، روش‌هایی هست که کمک می‌کنه اطلاعات رو بهتر و با موندگاری بیشتر یاد بگیریم و کارایی حافظه‌مون رو بالا ببریم. در این مقاله، ما می‌خوایم به شما چند تا از این روش‌ها رو معرفی کنیم که می‌تونن کمک کنن که تاثیر منحنی فراموشی بر یادگیری رو کم کنین و از یادگیری لذت ببرین. همونطور که تاثیر هرم یادگیری بر افزایش یادگیری بسیار قابل توجه، منحنی فراموشی هم در انتخاب روش‌های درست برای یادگیری مطالب کمک کننده‌ست.
اگه می‌خواین از روش‌ها و نحوه کارشون اطلاع پیدا کنین، تا آخر این مقاله از بلاگ فاب با ما همراه باشین.
تاریخچه منحنی فراموشی
منحنی فراموشی، یک نموداریه که همه شما زمان یادگیری مباحث، باهاش سروکار دارین. این نمودار نشون میده چقدر چیزهایی که یاد می‌گیرین رو در مدت زمان مشخص فراموش می‌کنین. این نمودار اولین بار توسط یک روانشناس آلمانی به اسم هرمان ابینگهاوس در سال ۱۸۸۵ معرفی شد.
اون می‌خواست ببینه که حافظه انسان چطور کار می‌کنه و چه عواملی روی فراموشی تاثیر میذارن. برای این کار، یک سری کلمه بی‌معنی رو یاد گرفت و بعد از گذشت مدت‌های مختلف، سعی کرد که اون‌ها رو به یاد بیاره.
ابینگهاوس متوجه شد که اگه اون کلمات رو مرور نکنه، خیلی زود از یادش میرن. اون یک نمودار رسم کرد که نشون می‌داد چقدر از اون کلمات رو در طول زمان فراموش می‌کنه.
اون اسم این نمودار رو منحنی فراموشی گذاشت. منحنی ابینگهاوس نشون میده که شما توی چند روز اول بعد از یادگیری یک موضوع جدید، حدود ۶۰ درصد از اون رو فراموش می‌کنین.
بعد از اون، فراموشی کندتر میشه و در یک مدت زمان طولانی، حدود ۲۰ درصد از اون رو فراموش می‌کنین. این یعنی اگه شما چیزی رو یک بار یاد بگیرین و دیگه بهش فکر نکنین، بعد از یک ماه فقط ۲۰ درصد از اون رو به یاد دارین.
منحنی فراموشی ابینگهاوس و مفهوم آن
خب بریم سراغ مفهوم و تاثیر منحنی فراموشی بر یادگیری. مفهوم و اساس منحنی فراموشی اینه که شما باید برای یادگیری موثر، از روش‌هایی استفاده کنین که به انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و کاهش شیب منحنی فراموشی کمک کنن.
این روش‌ها می‌تونن تاثیر این منحنی رو کم کنن و باعث بشن که شما چیزهایی که یاد می‌گیرین رو بهتر و موندگارتر به یاد داشته باشین. در این مقاله، ما می‌خوایم به شما چند تا از این روش‌ها رو معرفی کنیم که می‌تونن باعث یادگیری بهینه بر اساس منحنی فراموشی بشن و کاری کنن که از یادگیری لذت ببرین.
اما سوال اصلی اینجاست؛ چرا شما چیزهایی که یاد می‌گیرین رو فراموش می‌کنین؟ چون حافظه‌تون محدوده.
حافظه دو نوعه: حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت.
حافظه کوتاه مدت:
اونجاییه که شما چیزهایی رو که تازه یاد گرفتین یا دیدین یا شنیدین، نگه می‌دارین. این حافظه فقط میتونه چند تا چیز رو به مدت چند ثانیه یا چند دقیقه نگه داره؛ سپس یا اون مباحث رو فراموش می‌کنه یا می‌فرسته به حافظه بلند مدت.
حافظه بلند مدت:
اونجاییه که شما چیزهایی رو که مهم هستن، بارها تکرار شدن یا با خودتون مرتبط هستن، نگه می‌دارین. این حافظه میتونه چیزهای زیادی رو برای مدت زیادی نگه داره. اما برای اینکه یک چیز از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت بره، باید چند تا شرط رو داشته باشه.
مثلا باید:
- اون مطلب رو تکرار کنین؛
- باهاش ارتباط برقرار کنین؛
- ازش استفاده کنین؛
- یا با دیگران در موردش صحبت کنین.
اگه این کارها رو نکنین، خیلی راحت اون مطلب رو فراموش می‌کنین. میزان به خاطر سپاری مطالب در نمودار یا منحنی ابینگهاوس به شرح زیره:
- لحظه مطالعه: 100 درصد
- بعد از 20 دقیقه: حدود 60 درصد
- بعد از یک ساعت: حدود 45 درصد
- بعد از 9 ساعت: حدود 35 درصد
- بعد از یک روز: فقط 33 درصد
- بعد از 2 روز: فقط 28 درصد
- بعد از 6 روز: حدود 75 درصد
- بعد از 21 روز: فقط 20 درصد
پس برای به خاطر سپردن آموخته‌ها، باید یک برنامه حساب شده برای مرور داشته باشین؛ برنامه‌ای که در ادامه آورده شده برای تثبیت اطلاعات در ذهن شما توصیه میشه:
- اولین مرور: 9 ساعت بعد از تدریس یا مطالعه برای اولین بار (خوندن درس هر روز در همان روز)؛
- دومین مرور: فردای همان روز؛
- سومین مرور: 2 روز بعد از تدریس یا مطالعه برای اولین بار؛
- چهارمین مرور: یک هفته بعد از تدریس یا مطالعه برای اولین بار؛
- پنجمین مرور: یک ماه بعد از تدریس یا مطالعه برای اولین بار.
مرور بر اساس منحنی ابینگهاوس
در این بخش، ما روش‌هایی رو به شما میگیم که با استفاده از اون‌ها می‌تونین باعث کاهش شیب منحنی فراموشی بشین. پس بهتره که موارد زیر رو به دقت رعایت کرده تا مطالب مطالعه شده رو برای مدت زمان طولانی تر به خاطر بسپارین.
به جای مرور غیرفعال؛ یادآوری فعال داشته باشین
حالا که در مورد مفهوم و تاریخچه منحنی فراموشی صحبت کردیم، می‌خوایم بریم سراغ راه‌حل‌هایی که می‌تونن به شما کمک کنن که منحنی فراموشی رو شکست بدین و یادگیری‌تون رو بهبود بدین. اولین راه‌حلی که می‌خوایم به شما معرفی کنیم، استفاده از یادآوری فعاله.
یادآوری فعال یعنی اینکه به جای اینکه مطالب رو فقط بخونین و بعد بذارین کنار، سعی کنین اون‌ها رو به یاد بیارین و با خودتون یا با دیگران در موردشون صحبت کنین. مثلا می‌تونین بعد از خوندن یک متن، اون رو بازگو کنین، یا یک خلاصه ازش بنویسین، یا یک سوال در موردش بپرسین.
این کار باعث میشه که مطالب رو بهتر درک کنین و توی حافظه‌تون بمونه. مطالعات زیادی نشون دادن که یادآوری فعال میتونه تاثیر منحنی فراموشی رو کم کنه. یادآوری فعال رو می‌تونین توی هر موضوع یا آموزشی ازش استفاده کنین. فقط کافیه که بعد از یادگیری یک موضوع جدید، اون رو توی ذهنتون یا روی کاغذ، کامپیوتر یا گوشی تکرار کنین.
ویدیو آموزشی درسی، یکی از موثرترین و سریع‌ترین روش‌های مرور با تکنیک ابینگهاوسه. با اپلیکیشن فاب به ساعت‌ها محتوای آموزشی ویدیویی دسترسی پیدا می‌کنین که تمام دروس تمام پایه‌های تحصیلی رو پوشش میده.
تکرارهای فاصله‌دار رو امتحان کنین
تکرارهای فاصله‌دار یعنی اینکه وقتی یک موضوع جدید یاد می‌گیرین، بعد از یک مدت کوتاه دوباره بهش فکر کنین. بعد از یک مدت زمان بلندتر، یک بار دیگه بهش فکر کنین. این کار رو تا جایی ادامه بدین که اون چیز رو کاملا حفظ کنین. مثلا اگه یک کلمه جدید یاد گرفتین، بعد از یک ساعت یک بار دیگه بهش فکر کنین.
بعد از یک روز یک بار دیگه بهش فکر کنین. بعد از یه هفته یک بار دیگه بهش فکر کنین. اینجوری اون کلمه توی ذهنتون می‌مونه و فراموشش نمی‌کنین.
این روش برای یادگیری خوبه چون باعث میشه که اطلاعات رو توی حافظه بلند مدت‌تون ذخیره کنین. وقتی یک مطلب رو تکرار می‌کنین، مغزتون می‌فهمه که اون مطلب مهمه و باید بهش اهمیت بدین. اگه یک موضوع رو فقط یک بار بخونین و بعد بذارین کنار، مغزتون ممکنه فکر کنه که اون موضوع مهم نیست و بعدا فراموشش کنه.
اما اگه یک مطلب رو چند بار بخونین و بعد از فواصل زمانی مختلف بهش فکر کنین، مغزتون می‌فهمه که اون مطلب مفیده و باید بهش جا بدین. اینجوری یادگیری‌تون موثرتر و موندگارتر میشه. این مرور بر اساس منحنی ابینگهاوس میتونه حافظه و تمرکز شما رو افزایش بلده.
اطلاعات رو با خودتون مرتبط کنین
مرتبط کردن اطلاعات با خودتون یعنی این که وقتی یک چیز جدید یاد می‌گیرین، سعی کنین اون رو به چیزهایی که قبلا می‌دونستین یا تجربه کردین وصل کنین.
مثلا اگه یک کلمه جدید یاد گرفتین، ببینین اون کلمه شبیه چه کلمه‌ایه که قبلا شنیدین یا خوندین. یا اگه یک مفهوم جدید یاد گرفتین، ببینین اون مفهوم رو توی چه موقعیتی می‌تونین به کار ببرین یا با چه چیزی می‌تونین مقایسه کنین.
این کار باعث میشه که اطلاعات رو بهتر فهمیده و یاد بگیرین. وقتی یک چیز رو با خودتون مرتبط می‌کنین، مغزتون اون رو به شبکه‌ای از اطلاعات دیگه که قبلا داشتین وصل می‌کنه. این باعث میشه که اون موضوع سخت‌تر فراموش بشه. شما فقط کافیه مطالبی که می‌خواین یاد بگیرین رو با چیزهایی که براتون معنی داره یا علاقه‌مند هستین وصل کنین.
عنصر تعامل اجتماعی رو به کار بگیرین
به کارگیری عنصر تعامل اجتماعی نقش خیلی مهمی در کاهش شیب منحنی فراموشی داره. یعنی اینکه وقتی یک چیز جدید یاد می‌گیرین، سعی کنین با دیگران در موردش صحبت کنین، سوال بپرسین، پاسخ بدین، گروه بسازین، همکاری کنین و از تجربه‌ها و دیدگاه‌های مختلف استفاده کنین.
مثلا اگه یک مفهوم جدید یاد گرفتین، ببینین دیگران چه فهمی از اون دارن، چه مثال‌ها و کاربردهایی براش می‌شناسن، چه سوالات و چالش‌هایی در موردش دارن و چه راه‌حل‌هایی پیشنهاد میدن. این کار باعث میشه که مطالب رو از زوایای مختلف ببینین و تحلیل کنین.
چند نکته مهم در رابطه با تکنیک مرور ابینگهاوس
هرمان ابینگهاوس کشف کرد که اگه از اطلاعاتی که یاد گرفتیم، استفاده نکنیم قطعا یادمون میره و به دست فراموشی ابدی سپرده میشه.
اما در این مورد چند تا اصل هست که خالی از لطف نیست اینجا بهش بپردازیم:
- هر چقدر که محتوای مورد نظر بیشتر باشه، زمان بیشتری هم برای یادگیری می‌بره.
- یادگیری مجدد یک موضوع خیلی راحت‌تره و زمان کم‌تری رو می‌طلبه. این در واقع همون مرور مطالبه که باعث میشه با هر بار مرور مطلب درصد فراموشی شما پایین‌تر بیاد. تا جایی که به طور کامل اون موضوع ملکه ذهن شما بشه.
- یاد گیرندگان بعد از یادگیری، به سرعت شروع به فراموش کردن مطالب می‌کنن.
- بر اساس تحقیقات صورت گرفته، افراد بعد از یاد گرفتن موضوعی تا یک ماه 90 درصد اون چیزی رو که یاد گرفتن فراموش می‌کنن. البته ماهیت موضوع، پیشینه یادگیرنده، قدرت حافظه یادگیرنده و بسیاری از عوامل دیگه هم در این مورد تاثیر دارن.
بر اساس یافته‌های ابینگهاوس، بهتره که از تکرار فاصله‌دار که قبل‌تر هم گفتیم استفاده کنین. یعنی به جای اینکه یک کلاس فشرده 12 ساعته ثبت نام کنین که هیچ اثری هم نداره و به سرعت ذهن و جسمتون رو خسته می‌کنه و در نهایت باعث فراموشی مطالبی میشه که یاد گرفتین، از جلسات آموزشی کوتاه و پربازده و با فواصل زمانی مشخص برای یادگیری استفاده کنین.
مزایای غلبه بر فراموشی
غلبه بر منحنی فراموشی برای یادگیری خوبه چون باعث میشه که یادگیری‌تون موثرتر و موندگارتر بشه. وقتی بر منحنی فراموشی غلبه می‌کنین، می‌تونین اطلاعات رو در حافظه بلند مدت‌تون ذخیره کنین و هر وقت لازم داشتین ازشون استفاده کنین.
از جمله مزایای غلبه بر منحنی فراموشی میشه به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی؛
- بهبود عملکرد تحصیلی و حرفه‌ای؛
- ایجاد علاقه و انگیزه برای یادگیری؛
- جبران افت تحصیلی.
جمع‌بندی
منحنی فراموشی نشون میده که وقتی یک موضوع جدید یاد می‌گیرین، بعد از مدتی اون رو فراموش می‌کنین. این اتفاق برای همه ما میفته و این موضوع رو به ما یادآوری می‌کنه که حافظه‌مون محدوده. اما این یعنی باید بذاریم همه چیز یادمون بره؟ خیر.
می‌تونیم با روش‌هایی که برای کاهش شیب منحنی فراموشی هستن، اثرات این موضوع رو کم کنیم. روش‌هایی مثل تکرار، مرور، ارتباط و تعامل.
منحنی فراموشی یعنی چی؟
منحنی فراموشی نموداریه که نشون میده که چگونه اطلاعات در طول زمان از حافظه شما خارج میشن؛ مگر اینکه برای حفظ اون اقدام کنین.
چجوری از منحنی فراموشی به نفع خودم استفاده کنم؟
یادآوری فعال داشته باشین، از تکرارهای فاصله‌دار استفاده کنین، اطلاعات رو با خودتون مرتبط کنین و عنصر تعامل اجتماعی رو به کار بگیرین.
