پریسا غلامیبه‌روز رسانی: ۱۴۰۳/۰۹/۱۰
24
علائم اوتیسم + راه‌های درمان آن
عناوین مهمی که در این مقاله می‌خوانیم :
اختلال طیف اوتیسم (ASD)، یک نوع اختلال عصبی و تکاملیه که جنبه‌های مختلفی از زندگی فرد رو تحت تاثیر قرار میده. افرادی که دارای این اختلال هستن، رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای از خودشون نشون میدن. به این دلیل اصطلاح طیف رو برای اوتیسم به کار می‌برن که علائم اوتیسم در افراد متفاوته و انواع و شدت متغیری براش تعریف شده.
در برخی موارد، عوامل ژنتیکی در ابتلا به این اختلال تاثیر دارن. دلایل دیگه ایجادکننده این اختلال، هنوز به طور کامل شناخته نشدن. در این مقاله از اپلیکیشن آموزشی فاب به طور مفصل به علائم اوتیسم، دلایل و راه‌های درمانش می‌پردازیم.
اوتیسم بیماری است یا اختلال؟
ممکنه این سوال برای خیلی از افراد پیش بیاد که اوتیسم بیماری است یا اختلال؟
متخصصان، اوتیسم رو یک اختلال یا سندروم در نظر می‌گیرن؛ چون بیماری در واقع نتیجه پاسخ بدن به یک عامل داخلی یا خارجیه که برای درمان هم جایگاه مشخصی در بدن وجود داره. از طرفی اختلال، یعنی این که عملکرد‌های معمولی و منظم بدن، دچار بی‌نظمی باشن. این اختلال می‌تونه در اثر بیماری یا اثر یک اشتباه در بدن هم به وجود بیاد اما اوتیسم، یک اختلاله که مشکلاتی رو برای یادگیری و برقراری ارتباط به وجود میاره.
گه شما هم طرفدار دو آتیشه پادکست‌های آموزشی هستین و فرصت خوندن این مقاله رو هم ندارین، بهتون پیشنهاد می‌کنیم که پادکست علائم اوتیسم + راه‌های درمان اون رو گوش کنین و همراه رادیو پادکست فاب باشین🎧🎙📚
--:--
--:--
علائم و نشانه‌های نخستین اوتیسم
معمولا در اوایل کودکی یعنی 12 تا 24 ماهگی، این اختلال قابل شناساییه. البته که ممکنه علائم اوتیسم زودتر یا دیر از این موعد هم بروز پیدا کنه. اولین نشانه‌های این اختلال، تاخیر قابل توجه در گفتار و پیشرفت اجتماعی هست. به طور کلی علائم این اختلال به دو دسته تقسیم میشه:
اوتیسم و مشکل برقراری ارتباط
برقراری ارتباط و داشتن تعاملات اجتماعی برای افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، سخته. از جمله مثال‌های مشکل برقراری ارتباط و تعامل در این افراد، می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ناتوانی یا پرهیز از برقراری ارتباط چشمی؛
- عدم پاسخ‌گویی به صدا زدن اسم از ۹ ماهگی؛
- عدم نشان دادن حالات چهره هنگام شادی، ناراحتی و تعجب؛
- ناهماهنگی حرکات بدن و حالات چهره با موضوع مکالمه؛
- در میان نذاشتن احساسات با دیگران (برای مثال، نشان دادن اسباب بازی محبوب به دیگران)؛
- عدم توجه به آسیب یا عصبانیت دیگران؛
- عدم توجه به کودکان دیگر و اجتناب از بازی با آن‌ها در ۳۶ ماهگی؛
- تمایل نداشتن به اشتراگ گذاشتن وسایل یا اسباب‌بازی‌ها با دیگران؛
- داشتن لحن یا صدای غیر‌معمول هنگام صحبت کردن؛
- ناتوانی در درک رفتارهای انسانی؛
- داشتن رفتارهایی مغایر با موقعیت اجتماعی.
علایق محدود و رفتارهای تکراری
افراد مبتلا به اوتیسم، علایق و رفتارهایی دارن که معمولی به نظر نمیان. این علائم اوتیسم بین افراد مبتلا به ASD و افراد مبتلا به سایر اختلالات، تمایز ایجاد می‌کنه. از نمونه‌های رفتارها و علایق محدود می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسباب‌بازی‌ها و اجسام دیگه رو به خط می‌کنه و از به هم خوردن نظمشون عصبانی میشه؛
- کلمات و عبارات یکسان رو پشت هم تکرار می‌کنه (به این اختلال، پژواک‌گویی یا اکولالیا گفته میشه.)؛
- فقط با یک روش با اسباب‌بازی‌هاش بازی می‌کنه؛
- روی بخش‌هایی از اجسام، بیش از حد تمرکز می‌کنه (برای مثال چرخ‌های ماشین اسباب‌بازی)؛
- با کمترین تغییرات آشفته میشه؛
- علایق وسواس‌گونه داره؛
- حتما باید از روتین یا روال مشخصی پیروی کنه؛
- بدن و دست‌هاشو تکون میده یا دور خودش می‌چرخه؛
- نسبت به صدا، بو، مزه، ظاهر یا احساس چیزهای مختلف، واکنش غیر‌معمولی داره.
سایر علائم اوتیسم
بیشتر افراد مبتلا به اوتیسم، ویژگی‌های دیگه‌ای هم دارن. می‌تونیم از بینشون، به موارد زیر اشاره کنیم:
- تاخیر در یادگیری زبان و صحبت کردن؛
- تاخیر در یادگیری مهارت‌های شناختي؛
- بیش‌فعالی، بی‌توجهی یا رفتارهای تکانشی؛
- صرع یا اختلال تشنج؛
- داشتن عادات نامعمول خوردن یا خوابیدن؛
- تاخیر در یادگیری مهارت‌های حرکتی (مثل راه رفتن)؛
- داشتن مشکلات گوارشی (مانند اسهال یا یبوست)؛
- داشتن واکنش‌های احساسی غیر‌معمولی؛
- اضطراب، استرس، یا نگرانی شدید؛
- نترس بودن یا داشتن ترس فراتر از انتظار.
مهمه که بدونین کودکان مبتلا به اوتیسم، حتماً لازم نیست تمام رفتارهای ذکرشده رو داشته باشن؛ گاهی هم می‌تونن چندین مورد از علائم اوتیسم که بالاتر گفتیم رو با هم بروز بدن.
علائم اوتیسم در بزرگسالان
اوتیسم یک اختلال مادام‌العمره و ممکنه در خیلی از افراد، در بزرگسالی تشخیص داده بشه. علائم اوتیسم در بزرگسالان شامل موارد زیره:
- از برقراری ارتباطات چشمی اجتناب می‌کنن؛
- به سر و صدای بلند یا بو و مزه قوی حسایت نشون میدن؛
- در تعاملات اجتماعی مشکل دارن؛
- متوجه زبان بدن افراد نمیشن؛
- تغییر حالات عاطفی و هیجانی افراد رو متوجه نمیشن؛
- رفتارهای تکراری دارن؛
- طبق اصولی که برای خودشون تعریف کردن پیش میرن و اگه تغییراتی در این روال ایجاد بشه، عصبانی میشن؛
- در علائم شدیدتر، افسردگی، اضطراب شدید، رفتارهای چالش‌برانگیز و از این نوع علائم در بزرگسالان بروز پیدا می‌کنه.
علت و دلایل اوتیسم
به طور دقیق مشخص نیست که این اختلال به چه دلیل بروز پیدا می‌کنه؛ اما متخصصان بر این باورن که اختلال در بخش‌هایی از مغز که پردازش گفتار و دریافت و تفسیر پیام‌های اندام حسی بر عهده اونهاست، باعث به وجود اومدن اوتیسم میشه. موارد دیگه‌ای هم وجود داره که می‌تونیم دلیل به وجود اومدن این اختلال رو به اون‌ها ربط بدیم:
- ژنتیک: این اختلال، با سابقه خانوادگی ارتباط داره و محققین ترکیب خاصی از ژن‌ها رو باعث این اختلال می‌دونن.
- مصرف دارو در زمان بارداری: استفاده از برخی داروها یا مواد شیمیمایی در زمان بارداری می‌تونه احتمال بروز این مشکل در فرزند رو بیشتر کنه.
- سن زیاد پدر یا مادر: اگه سن پدر یا مادر برای بچه‌دار شدن زیاد باشه، احتمال وجود این اختلال در فرزند بیشتره.
- وجود بیماری: گاهی با درمان نشدن بیماری فنیل کتونوریا یا سرخچه ممکنه که اوتیسم اتفاق بیوفته.
- اختلال متابولیسمی مادر: اگه مادر دچار اختلال متابولیسمی مثل چاقی یا دیابت باشه، احتمال این که فرزند اوتیسم داشته باشه و علائم اوتیسم رو بروز بده بیشتره.
نحوه تشخیص اوتیسم
تشخیص اختلال طیف اوتیسم، کار سختیه. چرا که هیچ آزمایشی (مانند آزمایش خون) برای تشخیص این اختلال وجود نداره. پزشکان برای تشخیص، به پیشینه رشد کودک و رفتارهاش دقت می‌کنن.
ASD گاهی اوقات در ۱۸ ماهگی یا سنین پایین‌تر تشخیص داده میشه. اما تشخیص در ۲ سالگی توسط فردی متخصص، اعتبار بیشتری داره. با این حال، در بسیاری از موارد، این اختلال تا سنین بالاتر هم تشخیص داده نمیشه.
بعضی از افراد تا دوران نوجوانی یا جوانی هم از اختلال خود اطلاعی ندارن و علائم اوتیسم در نوجوانان رو نمی‌دونن. این تاخیر در تشخیص بیماری باعث میشه که زمان طلایی کنترل اوتیسم رو از دست بدن. در ادامه به مراحل تشخیص اوتیسم می‌پردازیم.
نظارت بر رشد کودک
نظارت بر رشد کودک، به معنی مشاهده رشد و داشتن تعامل با والدین در مورد توانایی‌های کودکه. این نظارت، شامل زیر نظر گرفتن رفتارهای کودک و تعامل او با افراد دیگه میشه. همین‌طور این موضوع رو بررسی می‌کنه که آیا کودک شما در سنین مختلف، به مهارت‌های متناسب اون سن، مانند بازی کردن، یادگیری، صحبت کردن، تحرک داشتن و ... دست پیدا می‌کنه یا نه.
بنابراین شما به عنوان والدین باید به دقت وضعیت رشد کودک رو بررسی کنین و ببینین که آیا در سنین مختلف، به مهارت‌های لازم حرکتی و گفتاری دست پیدا کرده یا علائم اوتیسم رو بروز میده. می‌تونین چک لیستی از مهارت‌ها تهیه کنین تا ببینین وضعیت رشد فرزندتون چطوره. این نظارت برای تمام کودکان لازمه و فقط مختص کودکان مشکوک به اوتیسم نیست.
پزشکی که کودک شما رو معاینه می‌کنه، ممکنه یک سری سوال در مورد پیشینه خانوادگی شما بپرسه؛ بنابراین لازمه تمام مشکلات سلامتی ژنتیکی خانواده رو به پزشک اطلاع بدین. این مشکلات عبارتند از:
- اختلالات یادگیری
- ناتوانی ذهنی
- اختلال نقص توجه (ADHD)
غربالگری رشد کودک
غربالگری رشد کودک، به معنی مشاهده‌ای دقیق‌تر از رشد کودک شماست. این روش، از نظارت بر رشد کودک تخصصی‌تره و برای کودکان بدون علائم اوتیسم هم انجام میشه. غربالگری رشد معمولا در این بازه‌های زمانی لازمه:
- ۹ ماهگی
- ۱۸ ماهگی
- ۳۰ ماهگی
پیشنهاد میشه که غربالگری در ۱۸ ماهگی و ۲۴ ماهگی، به صورت تخصصی برای تشخیص ASD انجام بشه. پرسش‌نامه‌ها و چک‌لیست‌های غربالگری، بر اساس پژوهش‌هایی هستن که کودک شما رو با سایر کودکان هم‌سن مقایسه می‌کنه. سوالات ممکنه در مورد موارد زیر باشه:
- توانایی گفتاری؛
- حرکت؛
- مهارت‌های فکری؛
- رفتارهای هیجانی و احساسات؛
همچنین بخوانید: بررسی سیر تکامل مغز
ارزیابی رسمی رشد کودک
اگه ابزارهای غربالگری، نگران‌کننده باشن، به بررسی بیشتری برای تشخیص رشد کودک پیدا می‌کنین. این بررسی دقیق‌تره و حتما باید توسط پزشک متخصص، مانند متخصص رشد کودکان، روان‌شناس کودک، آسیب‌شناس گفتار زبان، کاردرمانگر یا ... انجام بشه. متخصص ممکنه:
- تست‌های ساختاریافته‌ای رو در اختیار کودک قرار بده؛
- سوالاتی از والدین کودک بپرسه؛
- فرم‌های پرسش‌نامه در اختیار والدین قرار بده.
نتیجه این ارزیابی رسمی، توانمندیها و چالش‌های کودک شما رو مشخص می‌کنه و نشون میده که وضعیت رشد کودک به چه صورتیه و آیا علائم اوتیسم در کودکان رو داره یا نه.
درمان اوتیسم
در حال حاضر، درمان اوتیسم به کاهش علائمی محدود میشه که زندگی فرد رو با مشکل روبرو می‌کنن. اوتیسم در هر فرد علائم متفاوتی ایجاد می‌کنه. یعنی افراد مبتلا به این اختلال، توانمندیها و چالش‌های ویژه‌ای دارن و هر کدومشون به یک روش درمان متفاوت نیاز پیدا می‌کنن. برنامه درمان معمولا توسط چندین متخصص تهیه میشه و در اختیار بیمار قرار می‌گیره. اما باید این حقیقت رو بدونین که این اختلال، درمان قطعی نداره و شما فقط می تونین علائم اوتیسم رو کاهش داده و این اختلال رو کنترل کنین.
روش‌های متنوعی برای درمان کنترلی اوتیسم وجود داره. این روش‌ها می‌تونن به دسته‌بندی‌های متنوعی تقسیم بشن. با این حال برخی از روش‌های درمانی، بیشتر از یک رویکرد رو شامل میشن که عبارتند از:
- رفتاری
- تکاملی
- دارویی
- روانشناسی
رویکردهای رفتاری
در این رویکردها، تغییرات ایجاد شده قبل و بعد از رفتار غیر‌معمول کودکی که دارای علائم اوتیسمه مورد بررسی قرار می‌گیره. این رویکردها شواهد بیشتری برای درمان علائم ASD دارن و مورد تایید بیشتر متخصصین و رفتاردرمان‌ها هستن.
یکی از رویکردهای رفتاری برای درمان اوتیسم، تحت عنوان تحلیل رفتار کاربردی شناخته میشه. این روش رفتارهای مطلوب رو تشویق می‌کنه و برای بهبود برخی از مهارت‌ها، از رفتارهای نامطلوب جلوگیری می‌کنه. در این رویکرد، پیشرفت کودک ردیابی و اندازه‌گیری میشه.
رویکردهای تکاملی
رویکردهای تکاملی بر روی رشد مهارت‌های رشدی خاصی تاکید دارن. برای مثال می‌تونیم به مهارت گفتاری زبانی، مهارت‌های فیزیکی و طیف وسیعی از توانایی‌های به هم پیوسته رشدی اشاره کنیم. رویکردهای تکاملی معمولا با رویکردهای رفتاری همراه میشن.
در مورد یکی از رایج‌ترین رویکردهای تکاملی برای درمان افراد مبتلا به علائم اوتیسم، می‌تونیم به گفتار و زبان درمانی اشاره کنیم. این رویکرد به کودک اوتیستیک کمک می‌کنه که مفاهیم رو درک کنه و برای برقراری ارتباط، از زبان استفاده کنه. بعضی از افراد مبتلا به اوتیسم، به صورت گفتاری ارتباط برقرار می‌کنن و برخی دیگه از علائم، حرکات، تصاویر یا دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌کنن.
رویکردهای دارویی
هیچ دارویی برای درمان اوتیسم وجود نداره. بعضی از داروها علائم هم‌زمان بیماری رو درمان می‌کنن که می‌تونه به عملکرد بهتر فرد مبتلا کمک کنه. برای مثال ممکنه داروهایی برای مدیریت انرژی بالا، عدم تمرکز یا رفتارهای آسیب‌رسان به خود مانند کوبیدن سر یا گاز گرفتن دست تجویز بشن.
داروها می‌تونن به مدیریت شرایط روانی مرتبط به اوتیسم مانند اضطراب یا افسردگی هم کمک کنن. همچنین برای کاهش علائم زیر هم دارو تجویز میشه:
- تشنج
- مشکلات خواب
- دردهای شکمی
- مشکلات گوارشی
رویکردهای روانشناسی
رویکردهای روانشناسی می‌تونن در مقابله با عارضه‌هایی مانند اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات ذهنی به فرد مبتلا کمک کنن. رفتار درمانی شناختی (CBT) یکی از رویکردهای روانشناسیه که بر روی یادگیری ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار تمرکز می‌کنه.
در طول این رویکرد درمانی، درمانگر و فرد مبتلا با هم کار می‌کنن تا هدف تعیین کنن و نحوه برخورد فرد رو در مورد موقعیت‌های مختلف تغییر بدن. به این ترتیب واکنش فرد نسبت به موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کنه.
کاردرمانی برای درمان اوتیسم
کاردرمانی، مهارت‌هایی رو به فردی که دارای علائم اوتیسمه آموزش میده که بتونه تا حد امکان مستقل زندگی کنه. مهارت‌هایی شامل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و ارتباط با دیگران در این رویکرد آموزش داده میشن. کاردرمانی همچنین شامل موارد زیر میشه:
- درمان اختلال یکپارچگی حسی در کودکان: برای کمک به بهبود واکنش‌ها به ورودی‌های حسی که ممکنه محدودکننده یا طاقت‌فرسا باشن.
- فیزیوتراپی: می‌تونه به بهبود مهارت‌های جسمانی مانند حرکت صحیح انگشتان یا حرکات بیشتر تنه و بدنه کمک کنه.
سخن پایانی
اختلالات عصبی رشدی، در صورت عدم کنترل و اقدام برای درمان، می‌تونن زندگی فرد رو با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو کنن. برای همین برای تشخیص زود هنگام این اختلال باید حتماً به پزشک مراجعه کنین. در این مقاله با علائم اوتیسم و روش‌های درمان این اختلال آشنا شدین. با مراجعه به بلاگ فاب می‌تونین به مقالات دیگه‌ای با موضوعات مختلف دسترسی داشته باشین و اطلاعات خودتون رو تکمیل کنین.
همچنین بخوانید: آموزش زبان فرانسه برای مهاجرت
آیا اوتیسم یه بیماری ژنتیکیه؟
تاثیر مستقیم ژنتیک بر این بیماری ناشناخته‌ست. برای همین نمی‌تونیم بگیم این اختلال ژنتیکیه؛ اما خیلی از متخصصان بر این باورن که تاثیرات ژن در این اختلال بی‌تاثیر نیست.
آیا امکان ابتلا به اوتیسم در دختران و پسران یکسانه؟
تشخیص اوتیسم در پسران از دختران راحت‌تره. برای همین این باور غلط به وجود اومده که فقط پسران به اوتیسم مبتلا میشن. اما شیوع اوتیسم در پسران چهار برابر دخترانه.
